Hà Nội

Người giữ Sổ tiết kiệm của Bác Hồ

(Chinhphu.vn) - Mười một năm ông được trực tiếp phục vụ Bác Hồ, trong đó nhiều năm là Trưởng phòng văn thư của Văn phòng Phủ Chủ tịch. Sau khi Bác Hồ mất, cũng chừng ấy năm ông là Thư ký riêng của Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng.

21/08/2015 17:30

 

Ông Lê Hữu Lập - Ảnh: Dương Đức Quảng

Nhưng có một điều ít người được biết về ông: Ông là người đứng tên “Lê Hữu Lập” trên Sổ tiết kiệm của Bác Hồ, lo nhiều việc chi tiêu của Bác do chính Bác giao.

.

Ông tiếp tôi trong căn phòng nhỏ chưa đầy 20m2 của gia đình, ở sâu trong một ngôi nhà có nhiều hộ trên phố Hàng Chuối, Hà Nội. Căn phòng giản dị, có cả một chiếc gác xép lửng giữa phòng, như thường thấy trong nhiều căn hộ tập thể ở Hà Nội. Bộ salon tiếp khách đã cũ, cùng kiểu dáng, kích cỡ với các bộ salon mà nhiều gia đình ở Hà Nội đã sử dụng cách đây hơn mười năm.

.

Đã ở tuổi gần 90 nhưng sức khoẻ của ông còn tốt, nhất là ông còn rất minh mẫn, nhớ từng chi tiết trong từng câu chuyện kể với tôi về những năm tháng được phục vụ Bác Hồ, Bác Tôn. Có nhiều chuyện ông kể tôi đã được đọc đâu đó trong sách báo, nhưng có những chuyện lần đầu tiên tôi được nghe, được biết.

.

Hai lần nhận nhiệm vụ đặc biệt

.

Sau mấy năm học ở trường trung học tư thục Thăng Long, Hà Nội, nơi có các thày giáo nổi tiếng như Bùi Kỷ, Đặng Thai Mai, Phan Thanh, Hoàng Minh Giám, Võ Nguyên Giáp…giảng dạy, do gia đình đông anh em, cậu học sinh Lê Hữu Lập đành phải bỏ dở việc học hành, lên Thái Nguyên giúp việc cho một người bà con trong họ làm ăn, buôn bán. Năm 1941, chàng thanh niên Lê Hữu Lập lấy vợ, lại là con cả nên theo lời cha, anh rời Thái Nguyên trở về quê ở Nam Trực, Nam Định làm ruộng và lo việc “thờ cúng tổ tiên”. Thời gian đó, anh càng thấy rõ cảnh khổ cực của bà con nông dân, tận mắt chứng kiến nạn đói thê thảm năm 1945 ở quê nhà. Vì thế, khi Cách mạng Tháng 8/1945 bùng nổ, ông hăng hái tham gia khởi nghĩa, cướp chính quyền ở quê, được kết nạp vào Đảng, rồi làm Bí thư Chi bộ Tiểu khu Nam Trực.

.

Giữa năm 1947, ông Lê Hữu Lập rời gia đình đi kháng chiến. Hết làm cán bộ Văn phòng Tỉnh uỷ Thái Nguyên, cán bộ Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ, Hiệu trưởng Trường Đảng Hoàng Văn Thụ ở Việt Bắc, ông lại được cử đi tham gia phát động quần chúng đóng thuế nông nghiệp ở tỉnh Hoà Bình, rồi được chọn đi học một ngành hoàn toàn mới, trước đây chưa bao giờ nghĩ tới: ngành cơ yếu! Đầu năm 1952, học xong, lần đàu tiên ông Lê Hữu Lập nhận một nhiệm vụ đặc biệt: về làm công tác cơ yếu tại Văn phòng Trung ương Đảng. Ông là Bí thư Chi bộ đầu tiên của đơn vị cơ yếu này kể từ ngày thành lập…

.

Năm 1958, khi Bác Hồ cần một cán bộ tin cẩn đã qua công tác cơ yếu để phụ trách Phòng văn thư của Bác, lần thứ hai ông nhận nhiệm vụ đặc biệt: làm Trưởng phòng văn thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

.

Cuốn Sổ tiết kiệm và tấm lòng của Bác Hồ đối với người thân và với người dân bị oan

.

Tháng 7/1958 ông Lê Hữu Lập chính thức được chuyển sang làm việc tại Văn phòng của Bác Hồ. Thời gian này Bác Hồ mới sang ở nhà sàn, xây dựng xong ngày 19/5/1958. Văn phòng của Bác lúc đó rất ít người, ngoài ông Vũ Kỳ là Thư ký riêng của Bác, đồng thời là Chánh Văn phòng, chỉ có ông Lê Hữu Lập là Trưởng phòng, ông Cù Văn Chước là Phó phòng văn thư, ông Trần Văn Vượng đánh máy và một vài anh em nấu ăn, lái xe, cần vụ… Công việc chính của ông Lập là tiếp nhận và trình Bác những công văn, thư từ, báo chí gửi Bác; trình ký những Sắc lệnh, Thư uỷ nhiệm ngoại giao, các hồ sơ khen thưởng…Báo chí gửi đến, kể cả các báo địa phương, Bác thường đọc rất kỹ, đánh dấu hoặc ghi ý kiến vào những bài báo đáng chú ý, gửi tặng Huy hiệu của Người cho những người làm việc tốt mà báo chi nêu gương. Sau này, khi tuổi Bác ngày một cao, để bảo vệ đôi mắt cho Người, từ năm 1962 ông Lập được giao cùng ông Chước tổng hợp tin tức, lựa chọn tin, bài trên các báo, mỗi ngày hai lần vào đầu giờ buổi sáng và buổi tối trước khi Bác nghỉ, đọc cho Bác nghe…

.

Ông là người được giao đứng tên “Lê Hữu Lập” trên cuốn Sổ tiết kiệm của Bác, gửi ở một Quầy (Quỹ) Tiết kiệm trên phố Hàng Gai, Hà Nộị Tiền tiết kiệm của Bác được dành dụm từ tiền lương hàng tháng còn lại sau khi trừ mọi chi tiêu, sinh hoạt và là tiền nhuận bút Bác viết bài cho báo Nhân Dân. Dịp Bác đi dự Đại hội Đảng Cộng sản Liên Xô, là đại biểu mời, Bác được Đảng bạn tặng một số tiền, Bác dặn nhập số tiền đó vào quỹ của Đảng, không để vào Sổ tiết kiệm của Người. Bác thường dùng tiền tiết kiệm để mua quà tặng các đơn vị bộ đội hoặc chi tiêu vào những việc cần thiết. Có lần đi công tác về, thấy bộ đội phòng không trực chiến dưới nắng chói chang của mùa hè, Bác nói ông Lập rút tiền trong Sổ tiết kiệm trao cho Bộ Quốc phòng làm quà, mua nước giải khát cho anh em…

.

Khi được tin ông Nguyễn Sinh Mợi, người anh em thúc bá bị đau nặng, Bác Hồ tự tay viết thư gửi đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An:

.

“Thân gửi đồng chí Võ Thúc Đồng

.

Được tin cụ Mợi đau nặng, tôi không có điều kiện về thăm nom chăm sóc. Tôi nhờ đồng chí giúp đỡ chữa chạỵ Tôi cảm ơn. Thân ái”.

.

Bác giao ông Lập cầm bức thư vào Vinh đưa tận tay đồng chí Võ Thúc Đồng, Bí thư Tỉnh uỷ. Khi biết cụ Mợi không qua khỏi, Bác cho gọi anh Nguyễn Sinh Định, con trai cụ Mợi, cán bộ Uỷ ban hành chính Hà Nội, cùng các con vào chỗ Bác. Bác dặn ông Lập rút từ Sổ tiết kiệm của Bác 200 đồng (tương đương nửa tấn gạo) để giúp lo liệu công việc cho cụ Mợi. Sau nhiều năm phục vụ Bác, lần đầu tiên ông Lập được chứng kiến các cháu gọi Bác bằng ông, bằng chú, thân mật như trong một gia đình. Nhìn ông cháu ân cần, âu yếm bên nhau, ông Lập thật sự xúc động. Ông biết nhiều khi vì công việc chung Bác phải nén tình cảm riêng. Bác muốn họ hàng và cả quê hương tự mình phấn đấu vươn lên, không dựa dẫm, đòi hỏi đặc quyền, đặc lợi…

.

Bác lo nhiều công việc lớn, nhưng không bỏ qua những việc nhỏ, nhất là những lời kêu oan của người dân. Đọc thư gửi lên Bác, ông Lập phải đọc thật kỹ, báo cáo với Bác từng trường hợp người dân viết thư gửi Bác để cầu cứu. Có lần nhận được lá thư của ông K., một trí thức giỏi tiếng Pháp, làm ở một nhà xuất bản ở Hà Nội, kêu cứu Bác vì bị xử tù oan về tội hiếp dâm con gái! Bác giao ông Lập báo cáo ông Vũ Kỳ rồi đi gặp các cơ quan có trách nhiệm yêu cầu kiểm tra, xem xét việc này, báo cáo Bác. Có một điều khá lạ, là khi đọc hồ sơ vụ án, ông Lập không hiểu hai chứ “ổi tiết” ghi trong bản án là gì, phải hỏi một vị luật sư danh tiếng làm việc ở Toà án Nhân dân Tối cao lúc đó, mới được giải thích rằng, đó là “có hành động bỉ ổi xâm phạm tiết hạnh con gái”(!). Kết quả sự việc sau khi các cơ quan có trách nhiệm điều tra, xem xét cho thấy ông K. bị xử tù oan vì bị vu khống. Sau 9 tháng bị tù oan, ông K. được trả lại tự dọ Ngày ra tù, vợ chồng ông tìm đến nhà ông Lập cảm ơn và chỉ có một lời thỉnh cầu là nhờ ông Lập thưa lại với Bác Hồ lòng biết ơn vô hạn của ông bà trước tấm lòng bao dung của Người!

.

Một chút băn khoăn

.

Mười một năm trực tiếp phục vụ Bác Hồ và cũng chừng ấy năm làm Thư ký riêng của Bác Tôn, ông Lê Hữu Lập học tập ở hai vị Chủ tịch nước nhiều đức tính tốt đẹp, thấy cả hai Bác tuy vĩ đại nhưng lại rất giản dị, luôn gần gũi mọi người, mọi việc lớn nhỏ đều vì nước, vì dân. Chính vì thế, khi trò chuyện với tôi, ông Lập không khỏi băn khoăn khi biết có người không hiểu Bác đã thần thánh hoá Bác và có người, do quá yêu qúy Bác, đã tưởng tượng ra những chuyện không có thật mà ông biết.

.

Ông là người từng được chứng kiến những giây phút Bác trầm ngâm khi nghe ông đọc cuốn truyện Bất khuất của Nguyễn Đức Thuận, thấy Bác vẫn thư thái, ung dung dạo bộ sau khi nghe Đại tướng Võ Nguyên Giáp báo cáo về “Sự kiện Vịnh Bác bộ” năm 1964 khi sự việc vừa diễn ra, thấy Bác “cười chảy nước mắt” khi nghe ông đọc một mẩu chuyện vui trên báo…Tuy là lãnh tụ, nhưng Bác cũng là một con người, cũng có những thú vui và thói quen bình thường như những người bình thường khác, chứ không phải là một ông thánh, xa lạ với đời sống con người!

.

Biết Bác hút thuốc lá nhiều là hại sức khoẻ, nhưng các bác sĩ ở Hội đồng bảo vệ sức khoẻ không ai nỡ khuyên Bác bỏ thuốc lá vì đó là thú vui riêng từ hàng chục năm của Bác, có lẽ là từ hồi Bác còn trẻ. Thấy Bác ho nhiều, các bác sĩ chỉ khuyên Bác nên bớt hút thuốc lá. Nhưng tự Bác đã bỏ thuốc, một việc không dễ, nhất là đối với một người quen hút từ nhiều năm, lại thường ngồi làm việc một mình. Bác còn có một thói quen là gần cuối giờ làm việc buổi sáng thường uống một tách cà phê nóng.

.

Một hôm, ông Lập làm việc với Bác, như thường lệ, gần trưa, khi anh em phục vụ đưa cà phê vào, Bác đẩy tách cà phê sang ông Lập và nói:

.

- Chú uống đi!

.

Ông Lập không dám, thưa lại với Bác:

.

- Dạ, để mời Bác uống.

.

Bác nhìn ông Lập, ân cần:

.

- Uống cà phê Bác lại nhớ thuốc lá. Thôi, chú cứ uống đi!

.

Sau mấy chục năm rồi ông Lập vẫn còn nhớ cảm giác của mình lúc đó: uống tách cà phê của Bác mà cảm thấy vị cà phê như đắng hơn!

.

Mười một năm thường xuyên có mặt trong nhà sàn của Bác, quen thuộc từng đồ vật trong phòng, ông Lập chưa bao giờ có cảm giác nhà sàn của Bác “lộng gió bốn phương” và chưa bao giờ thấy trong phòng làm việc, phòng khách và cả trong phòng nghỉ của Bác có cắm hoa huệ. Nhà sàn của Bác làm bằng gỗ mỏng, khuất trong khu vườn bách thảo nên bí, mùa hè thì nóng, mùa đông thì lạnh. Đầu giường Bác có một chiếc quạt lá cọ, không phải để phòng mất điện vì đã có máy nổ dự phòng. Mùa hè, Bác không để quạt chạy liên tục. Bác bảo “máy cũng phải nghỉ mới bền lâu”. Còn ông Lập thì nghĩ, Bác dùng quạt lá cọ vì Bác không muốn sống xa cách cuộc sống của nhân dân khi đó còn rất khó khăn, thiếu thốn!

.

Trên bàn làm việc của Bác thường có một chiếc đĩa nhỏ để mấy bông hoa nhài, hoa ngọc lan, không khi nào có hoa huệ. Nhiều lần trước khi bước lên nhà sàn làm việc với Bác, ông Lập thường ngắt một vài nụ nhài sắp nở bỏ vào trong túi áo ngực. Ngồi làm việc với Bác một lúc, người ấm lên, mấy nụ nhài trong túi áo dần nở, mùi thơm ngát, hoà cùng hương nhài trên bàn làm việc của Bác thoang thoảng, dễ chịu vô cùng.

.

Vì thế, nhà sàn của Bác “lộng gió bốn phương” chỉ có ở trong thơ, và hoa huệ trong phòng làm việc của Bác chỉ có trong truyện hư cấu, không có thật. Nhưng rất tiếc chuyện hoa huệ hư cấu ấy bây giờ lại được gắn với Bác như là một chuyện có thật, đến mức trong một số cuốn sách viết về Bác, kể cả sách tư liệu lịch sử về Bác cũng được một số tác giả viết như thật ấy!

.

Ông Lê Hữu Lập nghỉ hưu đã trên hai mươi năm nay. Niềm vui của ông bây giờ là thấy con cháu trưởng thành, luôn giữ được “nếp nhà” mà ông bà truyền lại; trong đó có con trai cả là Lê Quốc Trung, nguyên Tổng Giám đốc TTXVN, hiện là Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam. Có người nói ông bị thiệt thòi vì nhiều năm phục vụ hai vị Chủ tịch nước, công lao như thế mà vẫn không được tặng thưởng Huân chương Độc lập. Còn ông lại có suy nghi khác. Ông nói, phần thưởng có giá trị nhất đối với ông mà rất ít người có, là tấm Bằng khen số 03, ngày 3-9-1972 của Chủ tịch nước tặng, vì ông “Đã tận tuỵ hoàn thành nhiệm vụ phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người còn sống”..

.

Vĩ thanh

.

Khi bài viết này của tôi tới bạn đọc thì ông Lê Hữu Lập không còn nữa. Ông mất đúng vào ngày 3 tháng 2 năm 2012 - Ngày kỷ niệm 82 năm thành lập Đảng (3/2/1930 - 3/2/2012). Thật tiếc, ngày ông mất tôi không có mặt ở Hà Nội để được đến thắp nén nhang thơm tiễn biệt ông, một người cán bộ mẫu mực của Đảng, một con người thật đặc biệt, hiếm có, được làm Thư ký cho hai vị Chủ tịch nước kính yêu là Bác Hồ và Bác Tôn. Ông lại còn là người được Bác Hồ tin cậy giao giữ Sổ tiết kiệm của Người như trong bài viết trên đây của tôi, mà không phải ai cũng có được...

.

Dương Đức Quảng

.

(Nguyên Vụ trưởng Vụ Thông tin Báo chí - Văn phòng Chính phủ)

.

Top